Η Λόλα στο κρεβάτι του Προκρούστη

Νομίζω ότι είναι ασφαλές να πω ότι δεν υπάρχει άνθρωπος οποιασδήποτε ηλικίας σ’αυτή τη χώρα που να μην έχει ακούσει έστω και μια φορά κάποιο τραγούδι του Πασχάλη Αρβανιτίδη. Αγαπήθηκε πολύ για την εξαιρετική του φωνή και ερμηνεία άλλωστε και σχεδόν κάθε σπίτι είχε δίσκους και κασέτες του. Όπως όλοι οι συνομήλικοί μου, έτσι κι εγώ μεγάλωσα μ’αυτόν.

Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, ένα πολύ μεγάλο μέρος της παραγωγής του δε μπόρεσε ποτέ να με αγγίξει. Ειδικά από τη δεκαετία του 1980 και μετά, οι δίσκοι του είχαν πολύ «έρμα»: Από τα δέκα, μπορεί και δεκαπέντε, τραγούδια του δίσκου, άντε ν’αξίζανε (ή να ήταν απλώς ανεκτά) τα τρία. Όλα τα υπόλοιπα ήταν εκεί μόνο για να γεμίζουν χώρο. Επιπλέον, κακά τα ψέματα: Τους τραγουδιστές και τα συγκροτήματα που διαλέγουμε ουσιαστικά τους διαλέγουμε για να λειτουργούν σαν εκπρόσωποι της ψυχής μας, για να πουν με τα τραγούδια τους αυτά που εμείς δε μπορούμε να βάλουμε στο χαρτί ή δεν τολμάμε να ξεστομίσουμε. Ο Πασχάλης είχε πάψει ήδη από τα δεκαπέντε μου να μπορεί να παίξει αυτόν το ρόλο. Δε μ’άγγιζε πια.

Το δισκογραφικό ντεμπούτο του Πασχάλη Αρβανιτίδη (και κύκνειο άσμα των Olympians) ως σόλο τραγουδιστή. Πηγή: Discogs

Τυχαίνει να έχω μια συμπαθητική δισκοθήκη: καμιά σαρανταριά βινύλια και κάπου τριακόσια πενήντα CD. Κάποια μέρα, τράβηξε την προσοχή μου, για πρώτη φορά μετά από είκοσι και βάλε χρόνια, το δισκογραφικό ντεμπούτο του Πασχάλη. Ήταν ένας δίσκος του 1972, που κανονικά θα έπρεπε να είχε κυκλοφορήσει με το όνομα των Olympians, που τότε είχαν στη δύναμή τους τους εξαιρετικούς Παντελή Δεληγιαννίδη (κιθάρα) και Γιώργο Ζηκογιάννη (μπάσο), αλλά, λόγω κάποιων μεθοδεύσεων, κυκλοφόρησε ως «Πασχάλης & Olympians», όπως διαβάζουμε στη συνέντευξη του Άλκη Κακαλιάγκου, κιμπορντίστα των Olympians, στο MusicHeaven. Στην πραγματικότητα, τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά από ό,τι τα θυμάται ο κ. Κακαλιάγκος: Στο εξώφυλλο δεν υπάρχει καμία αναφορά στο συγκρότημα – τους σβήσανε κανονικά, όπως έσβησε ο Στάλιν τον Νικολάι Γιεζόφ. Η μοναδική αναφορά στο συγκρότημα ήταν ένα «Συμμετέχουν οι OLYMPIANS» στο οπισθόφυλλο, μεταξύ του καταλόγου των τραγουδιών και του συνοδευτικού κειμένου, σα να ήταν μια «φιλική συμμετοχή» ή σα να ήταν ένα άσχετο support συγκρότημα αποτελούμενο από μουσικούς που τα ονόματά τους δεν είχαν καμία σημασία. Προφανώς, το μήνυμα ήταν ότι «οι Olympians ψόφησαν, ξεχάστε τους, τώρα μόνο Πασχάλης».

Παρόλο που για χρόνια, ειδικά στην παιδική μου ηλικία, μου άρεσαν κάμποσα από εκείνα τα τραγούδια, τώρα πια καταλαβαίνω ότι ήταν ένας δίσκος χωρίς ιδιαίτερη συνοχή, σαν ανάλυση νεοκλασικού οικονομολόγου ένα πράγμα. Ίσως γιατί ήταν επιλογή απο΄τα πιο πετυχημένα singles των Olympians κατά την προηγούμενη διετία-τριετία και δεν είχε γραφτεί ούτε ένα τραγούδι ειδικά γι’ αυτόν, κάτι σαν «Best of Olympians 1970-1971», άσχετο αν, όπως είπαμε, κυκλοφόρησε με το όνομα του Πασχάλη. Φαινόταν βέβαια μια προδιάθεση εκ μέρους του Πασχάλη να διασκευάζει με ελληνικό στίχο ξένα τραγούδια, όπως φαινόταν και η προτίμησή του – εκείνα τα χρόνια – σε χριστιανοψυχεδελοχίπικο υλικό που είχε ήχο αντίστοιχο με αυτό του Cliff Richard και του Roberto Carlos (του τραγουδιστή, όχι του ποδοσφαιριστή!). Προσωπικά, ακόμα απορώ πώς το «Ευχές Για Σας», διασκευή του «Here’s To You», ένα τραγούδι-ύμνος για τους αναρχικούς Sacco & Vanzetti (γίνεται μάλιστα αναφορά στην ταινία από την οποία προέρχεται στο οπισθόφυλλο του δίσκου!), κατάφερε να ξεφύγει από την άγρυπνη λογοκρισία, πώς δεν κατασχέθηκαν εξαιτίας του όλες οι κόπιες του δίσκου την επομένη της κυκλοφορίας του, και πώς ο ίδιος ο τραγουδιστής και οι συντελεστές του δίσκου δεν ήρθαν σε επαφή με την «αρχαιοελληνική φιλοξενία» της ΕΑΤ-ΕΣΑ. Αλλά αυτό το τραγούδι συγκαταλέγεται στις καλές στιγμές του δίσκου.

Αυτό όμως που αρχικά μου φαινόταν διασκεδαστικό και τώρα πια μου φαίνεται πολύ ενοχλητικό είναι η διασκευή του τραγουδιού «Lola» των Kinks. Για όσους δεν το έχετε ακούσει (πολύ κακώς) από το πρωτότυπο, θα πω ότι είναι ένα ροκ τραγούδι με θέμα τη γνωριμία και ερωτική επαφή ενός άβγαλτου νεαρού άντρα με μια τρανς, τη Lola. Συνεπές προς το πνεύμα της σεξουαλικής απελευθέρωσης, το τραγούδι εμφανίζει τον αφηγητή να έχει απολαύσει τη γνωριμία του με τη Lola, να την αποδέχεται γι’αυτό που είναι και να την αγαπάει γι’αυτό που είναι.

Μάλιστα, οι Kinks στην αφήγησή τους δίνουν αυτενέργεια (agency) στη Lola και την εμφανίζουν να παίρνει αυτή την πρωτοβουλία για να προσεγγίσει το νεαρό αφηγητή. Το τραγούδι αυτό διασκευάστηκε κι από τους Olympians και συμπεριλήφθηκε στο δισκογραφικό τους κύκνειο άσμα, που τελικά έγινε ντεμπούτο του Πασχάλη. Ωστόσο, το τραγούδι κυριολεκτικά τοποθετήθηκε στο κρεβάτι του Προκρούστη και, παρόλο που η μουσική απόδοση δεν είναι καθόλου άσχημη (με Ζηκογιάννη, Κακαλιάγκο και Δεληγιαννίδη το μουσικό αποτέλεσμα είναι λίγο-πολύ εγγυημένο), ο Πασχάλης (credits όπως αναφέρονται στην ετικέτα του δίσκου: R. Douglas Davies – Π. Αρβανιτίδης) ανέλαβε την «προσαρμογή» του τραγουδιού στα «χρηστά ήθη» της τότε ελληνικής κοινωνίας:

Αφαιρεί την πρωτοβουλία από τη Λόλα. Αυτός που την πλησιάζει είναι ο αφηγητής. Αναφέρει τη βαριά φωνή της, αρχικά σαν ένα γοητευτικό χαρακτηριστικό, αλλά μετά: «κάτι νομίζω δεν πάει καλά, γιατί όλοι μου λένε πρόσεχε καλά με τη Λόλα», και στη συνέχεια «δε μπορούσα να το φανταστώ πως μπορεί να ήτανε στ’αλήθεια αυτό για τη Λόλα» – δηλαδή μας λέει «Παναγιά μου και Χριστέ μου, τι πήγα να πάθω ο δόλιος, πώς τη γλίτωσα!» Και το τραγούδι κλείνει με το «τώρα το ξέρω και προσέχω πολύ τα κορίτσια που έχουνε βαριά φωνή σαν τη Λόλα». Γιατί προφανώς κυκλοφορούν αρκετές τραβεστί εκεί έξω, οι οποίες προσπαθούν να ξελογιάσουν αθώους άντρες και να τους «χαλάσουν».

Πραγματικά, ο Πασχάλης κατάφερε και πετσόκοψε εντελώς το τραγούδι. Από trans-positive και προοδευτικό, το μετέτρεψε σε ένα τρανσφοβικό, ομοφοβικό, ηθικολογικό κήρυγμα. Και μη μου πείτε «ναι, αλλά η εποχή εκείνη…» Ξέρω πώς ήταν εκείνη η εποχή, μου τα έχουν αφηγηθεί οι γονείς μου και ξέρω ότι αυτές οι αντιλήψεις παρέμειναν βαθιά ριζωμένες ως και τις μέρες μας. Όμως αυτό δεν αλλάζει κάτι όσον αφορά το βαθύτατα σεξιστικό μήνυμα του τραγουδιού.

Θα μπορούσε ο Πασχάλης, από το να γράψει αυτούς τους στίχους που δαιμονοποιούν, στοχοποιούν και γελοιοποιούν μια πολύ ταλαιπωρημένη κατηγορία συνανθρώπων μας, που, αν θέλουμε εμείς οι «φυσιολογικοί» να είμαστε ειλικρινείς, πρέπει να παραδεχτούμε επιτέλους ότι δε μας έχουν πειράξει σε τίποτα, να μην τους γράψει και να μην κάνει αυτή τη διασκευή. Θα μπορούσε να ζητήσει ένα άλλο τραγούδι από την εταιρεία για να ερμηνεύσει ή να διασκευάσει. Θα μπορούσε ακόμα, ξέρω’γω, να γεμίσει χώρο στο δίσκο βάζοντας κι από ένα κουπλέ ακόμα στο στιχουργικά και νοηματικά ημιτελές «Ω! Θεέ» ή στην «Ψεύτικη Αλήθεια». Δεν το έκανε όμως.

Shortlink: https://wp.me/p6dBlh-6v