Περί ηθικού κινδύνου…

Στο χώρο των οικονομικών γίνεται συχνά λόγος για κάτι που λέγεται «ηθικός κίνδυνος» (moral hazard). Αυστηρά μιλώντας, ηθικός κίνδυνος εμφανίζεται όταν κάποιος ρισκάρει υπέρμετρα επειδή οι συνέπειες θα επιβαρύνουν κάποιον άλλο. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί ηθικός κίνδυνος όταν οι ενέργειες της μιας πλευράς μπορεί να αλλάξουν, βλάπτοντας την άλλη, μετά το πέρας μιας χρηματοοικονομικής συναλλαγής.

Ήθικός κίνδυνος προκαλείται επίσης κάτω από συνθήκες ασύμμετρης πληροφόρησης: Όταν η πλευρά που ρισκάρει γνωρίζει περισσότερα για τις προθέσεις της από την πλευρά που θα «πληρώσει τα σπασμένα». Γενικά, όταν η πλευρά που ρισκάρει γνωρίζει περισσότερα για τις προθέσεις και τους σκοπούς της από την πλευρά που επιβαρύνεται με τις συνέπειες του κινδύνου, τότε η πλευρά που ρισκάρει έχει κίνητρο να συμπεριφερθεί εις βάρος της πλευράς που έχει λιγότερη πληροφόρηση, ακόμα δε περισσότερο όταν η πλευρά που ρισκάρει βρίσκεται σε θέση ισχύος. Τέτοια φαινόμενα έχουν καταγραφεί πάμπολλες φορές στο χρηματιστηριακό και τραπεζικό χώρο.

Ηθικός κίνδυνος – πραγματικός – υπήρξε με τις διασώσεις των τραπεζών και με την ουσιαστική ασυλία και ατιμωρησία που απολαμβάνουν. Οι τράπεζες αποτελούν τροφοδότες του παγκόσμιου σχήματος Ponzi και του καπιταλιστικού καζίνο, βλάπτουν τους μικρότερους πελάτες τους για να κερδοσκοπήσουν οι ίδιες ή για να μοιραστούν τα κέρδη με συνεργαζόμενες εταιρείες (βλέπε Goldman Sachs), ενώ με τα δαιδαλώδους σχεδίασης και αδιαφανούς λειτουργίας «παράγωγα» βάζουν βόμβες μεγατόνων όχι μόνο στα δικά τους θεμέλια, αλλά στα θεμέλια πολλών εθνικών οικονομιών. Όπως, φερ’ ειπείν, η Deutsche Bank, η οποία τον Ιούνιο του 2015 αναφέρθηκε ότι έχει έκθεση σε τοξικά παράγωγα ύψους 54,7 τρισεκατομμυρίων ευρώ, τη στιγμή που το ΑΕΠ της Γερμανίας είναι 2,74 τρισεκατομμύρια ευρώ και το συνολικό ΑΕΠ της ευρωζώνης 9,6. Τι θα γίνει όταν αυτή η βόμβα εκραγεί; Θα αφεθεί η Deutsche Bank να καταρρεύσει όπως η Lehman Brothers; Και τι θα γίνει τότε; Θα ανακεφαλαιοποιηθεί; Πώς; Τι κούρεμα θα υποστούν οι ομολογιούχοι και οι καταθέτες της; Ποιες θα είναι οι συνέπειες στην ευρωπαϊκή και στην παγκόσμια οικονομία; Θα πάει άραγε κανένα στέλεχός της στη φυλακή; Θα δημευθούν περιουσίες και μισθοί στελεχών; Πολύ αμφιβάλλω.

Ελάχιστες φορές όμως γίνεται λόγος για τον πραγματικό ηθικό κίνδυνο που εμφανίζεται από την τραπεζική απερισκεψία και τη διαπλοκή των εμπορικών και επενδυτικών τραπεζών με τις κεντρικές τράπεζες, οι οποίες διευκολύνουν την ανομία και επιβάλλουν ασυλία, αντί να επιβλέπουν όπως θα έπρεπε. Ελάχιστες φορές γίνεται λόγος για τον ηθικό κίνδυνο που παρουσιάζουν οι ιδιωτικοποιήσεις κρατικών περιουσιακών στοιχείων, τα οποία δημιουργήθηκαν με τους κόπους και τους φόρους του εκάστοτε λαού και ξεπουλιούνται αντί πινακίου  φακής σε αμιγώς κερδοσκοπικές επιχειρήσεις (ή ακόμα και σε ξένες κρατικές επιχειρήσεις όπως η Fraport), οι οποίες θα εκμεταλλευτούν έτοιμες υποδομές και θα απολαύσουν κέρδη αβρόχοις ποσί.

Αυτοί που μιλάνε γι’ αυτόν τον ηθικό κίνδυνο (κεϋνσιανοί και αριστεροί οικονομολόγοι) παρουσιάζονται ως γραφικοί και «λαϊκιστές». Ως «μέτωπο της λογικής» παρουσιάζονται οι νεοκλασικοί (γνωστοί και ως «μονεταριστές» ή «νεοφιλελεύθεροι») οικονομολόγοι, οι οποίοι μιλούν αποκλειστικά και μόνο για «άσωτους λαούς» που «ζούσαν πέρα από τις δυνατότητές τους» και «μαζί τα φάγανε» με τους διεφθαρμένους πολιτικούς και ολιγάρχες.

Η ιδέα του ηθικού κινδύνου όμως, όπως την εννοούν οι νεοκλασικοί, δηλαδή (ακρο)δεξιοί, οικονομολόγοι είναι – χωρίς καμία απολύτως δόση υπερβολής – σκέτος, πούρος ναζισμός. Δικαιολογεί τη δαιμονοποίηση ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων (άνεργοι, ΑΜέΑ), αλλά και λαών· τους προσάπτει τη ρετσινιά του «τεμπέλη», του «άσωτου», του «παράσιτου», του «τζαμπατζή», που πρέπει ή να λυτρωθεί μέσω της βασανιστικής τιμωρίας ή να εξοντωθεί βασανιστικά προς παραδειγματισμό όσων θέλουν να γίνουν «άσωτοι» και τέρψη των «ενάρετων».

Σε κάθε περίπτωση, ο σκοπός (τιμωρία ή εξόντωση / τελετουργική ανθρωποθυσία) που θέτουν οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι για το θύμα τους περνά από τη βίαιη πτωχοποίηση, την ταπείνωση, τον εξευτελισμό και την περιθωριοποίηση του «παραβάτη», και την παρακίνηση του «ενάρετου» όχλου σε λιντσάρισμά του «αμαρτωλού», αφού πρώτα νομοθετηθεί η ποινικοποίηση της επιβληθείσας σε αυτόν φτώχειας. Οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι χωρίζουν τις κοινωνίες σε δυο κατηγορίες ανθρώπων: Σε «ενάρετους» (που, όλως τυχαίως, είναι πάντα πλούσιοι) και «παράσιτα», «εισβολείς» και «άρπαγες» (τους φτωχούς, τους άνεργους και τους πρόσφυγες). Κατόπιν, έχοντας απεριόριστη και ευνοϊκή πρόσβαση στα συστημικά ΜΜΕ, καλλιεργούν τα χειρότερα και πιο ταπεινά ένστικτα στους «ενάρετους» και στους «εκλεκτούς» και επιστρέφουν τις κοινωνίες στις μεσαιωνικές εποχές με τις δημόσιες βασανιστικές εκτελέσεις «μαγισσών», «αιρετικών» ή «προδοτών».

Το πιο εξοργιστικό, αν και μάλλον είναι αναμενόμενο, με τους νεοκλασικούς είναι ότι μιλούν πάντα για «ηθικό κίνδυνο» όταν πρόκειται για κράτη που βρίσκονται σε δυσμενή θέση σε ασύμμετρους σχηματισμούς τύπου Ε.Ε., ώστε να πουν ότι οι «ενάρετοι» Γερμανοί, Γάλλοι, Τσέχοι, Σλοβάκοι κλπ φορολογούμενοι συντηρούν τους «διεφθαρμένους», «τεμπέληδες» και «άσωτους» Έλληνες, Ιταλούς, Πορτογάλους και Ισπανούς. Ποτέ όμως, μα ποτέ, δε μιλούν για «ηθικό κίνδυνο» όταν διασώζονται τράπεζες των οποίων οι ενέργειες οδήγησαν στην οικονομική κρίση. Ούτε μιλούν για «ηθικό κίνδυνο» όταν απλώς επιβάλλονται μικρά πρόστιμα σε τράπεζες όπως η Wachovia και η HSBC (1 και 2), των οποίων οι διοικήσεις έχουν παραδεχθεί ανάμιξή τους σε ξέπλυμα ναρκοδολαρίων και διευκόλυνση λαθρεμπορίου όπλων για τρομοκρατικές οργανώσεις. Βεβαίως, απλά επιβλήθηκαν κάποια πρόστιμα και όλα καλά. Κανένας τραπεζίτης δεν οδηγήθηκε στη φυλακή, κανένας τραπεζίτης δε συνελήφθη, ούτε διασύρθηκε στα ΜΜΕ, καθώς οι τραπεζίτες, οι βασικοί χρηματοδότες των σπουδών και βασικοί εργοδότες των νεοκλασικών οικονομολόγων, είναι υπεράνω του νόμου. Το πρόβλημά μας, βλέπετε, είναι οι τζαμπατζήδες και οι ζητιάνοι στον ΗΣΑΠ.

Οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι αποτελούν όνειδος για την επιστημονική κοινότητα και για την ίδια την ανθρωπότητα. Δεν είναι όνειδος μόνο για το ότι οι ιδέες τους επιστημονικά είναι σκέτος τσαρλατανισμός, καθώς βασίζονται σε παραδοχές που δεν απαντώνται σχεδόν ποτέ στην πραγματικότητα, έχοντας έτσι την αξιοπιστία των προβλέψεων των τηλεοπτικών αστρολόγων και χαρτομαντών. Είναι όνειδος για την επιστημονική κοινότητα και την ανθρωπότητα κυρίως για τα πολιτικά και κοινωνικά ήθη που, ως οικόσιτα του πιο διεφθαρμένου αποστήματος των «ελεύθερων» οικονομιών του πλανήτη, καλλιεργούν στην κοινωνία με την προπαγάνδα τους.

.

Shortlink: http://wp.me/p6dBlh-3k