Περί μουφογνωμικών

Ο κόσμος έχει μια πολύ διασκεδαστική τάση να πιστεύει πως κάτι που διάβασε στο ίντερνετ όντως ειπώθηκε από αυτόν στον οποίο αποδίδεται. – Βολταίρος

Φυσικά, το γνωμικό που παρέθεσα πιο πάνω δεν ειπώθηκε ποτέ από το Βολταίρο. Το επινόησα φέτος (2015) και κάθε φορά το αποδίδω και σε διαφορετικό στοχαστή ή συγγραφέα του μακρινού παρελθόντος. Το έχω κατά καιρούς αποδώσει στον Πλάτωνα, στον Mark Twain, στον Κομφούκιο και σε άλλους – ανάλογα με την όρεξή μου. Με αυτό το επινοημένο γνωμικό στοχοποιώ δυο κατηγορίες ανθρώπων:

• Αυτούς που αποδίδουν σε στοχαστές, φιλοσόφους, ποιητές, συγγραφείς, πράγματα που ποτέ δεν είπαν και που συχνά είναι απολύτως αντίθετα με τις πραγματικές τους πεποιθήσεις, με σκοπό να τις διαδώσουν μέσω της μεθόδου του «clickbait» και του επιτακτικού «ΔΙΑΔΩΣΤΕ»
• Αυτούς που, χωρίς κανέναν απολύτως έλεγχο, χωρίς καμία απολύτως διασταύρωση, διαδίδουν αυτές τις ανοησίες και τις υιοθετούν ανεπιφύλακτα και φανατικά.

Κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών μου σπουδών, μια εργασία που είχα αναλάβει είχε ως αντικείμενο το spam. Πέρα από τους συνήθεις υπόπτους (χάπια μεγέθυνσης του ανδρικού οργάνου, απόπειρες phishing, νιγηριανές απάτες κ.ο.κ.), ένα πολύ μεγάλο μέρος του σκουπιδαριού που διακινείται στο ίντερνετ είναι chain mails (τα γνωστά πλέον ως «ΔΙΑΔΩΣΤΕ») τα οποία διαδίδουν αστικούς μύθους, ψευδείς (συνήθως ρατσιστικές ή απλά συκοφαντικές) ειδήσεις, επινοημένα γνωμικά ρατσιστικού-εθνικιστικού περιεχομένου, ψευδοεπιστημονικές «αλήθειες» κ.α.

Είχα διακρίνει στην εργασία μου ένα μοτίβο: Η αμερικανική ακροδεξιά (το χειρότερο κομμάτι του Ρεπουμπλικανικού κόμματος) χρησιμοποιούσε – και χρησιμοποιεί – αυτό τον τρόπο για να προπαγανδίσει τις χειρότερες θέσεις της. Την ίδια εποχή, το φαινόμενο αυτό είχε αρχίσει να γιγαντώνεται και στην Ελλάδα, με φορείς τα γνωστά πλέον ρατσιστικά ιστολόγια. Ήταν η εποχή που διαδόθηκε ακόμη κι από «σοβαρά» πληροφοριακά έντυπα και ΜΜΕ το Λερναίο Κείμενο με τη φάρσα του Hellenic Quest – μέχρι και στο ενημερωτικό δελτίο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας φιλοξενήθηκε, χωρίς ποτέ να υπάρξει κάποια διόρθωση ή συγνώμη από τη συντακτική ομάδα.

Υπήρξε και συνεχίζεται ως τις μέρες μας μια παραγωγή ψευδών ειδήσεων, συκοφαντικών-ρατσιστικών εκστρατειών, ακόμη και κίβδηλων γνωμικών. Θυμίζω την παραχάραξη του Ισοκράτη, την οποία ανέλυσε και αποδόμησε πάρα πολύ καλά το εξαιρετικό ιστολόγιο Jungle-Report. Κι όμως, αυτή η παραχάραξη διαδίδεται ακόμα και στις μέρες μας, με νέες επινοήσεις γνωμικών, με παραχαράξεις και σκόπιμες παρερμηνείες αποσπασμάτων λόγων αρχαίων ρητόρων, φιλοσόφων και πολιτικών. Και, δυστυχώς, πιάνει τόπο.

Γιατί όμως;

• Γιατί οι ρατσιστικές, εθνικιστικές και συντηρητικές απόψεις είναι ελκυστικές στο ευρύ κοινό: αντί να το θέσουν προ των ευθυνών του για τους παράλογους φόβους του, τους κολακεύουν.
• Γιατί η απόδοση αυτών των κίβδηλων γνωμικών στους αρχαίους, παίζοντας το χαρτί της υπαρκτής αρχαιολαγνείας των Ελλήνων, προσδίδει κύρος σε αυτές τις απόψεις.
• Γιατί ο κόσμος, όταν βρει κάτι που να μοιάζει με τις δικές του απόψεις, δεν ελέγχει αν όντως ειπώθηκε από αυτόν στον οποίον αποδίδεται ούτε αν όντως ειπώθηκε με αυτό τον τρόπο και μ’αυτό το νόημα. Το υιοθετεί χωρίς δεύτερη σκέψη και το διαδίδει, γιατί τον κολακεύει: «Να, το είπε κι ο Ισοκράτης/Πλάτωνας/Σωκράτης, άρα έτσι είναι, η δημοκρατία είναι ασυδοσία, οι ξένοι είναι βάρβαροι κ.ο.κ.»

Πρόκειται λοιπόν για μια πολύ ύπουλη μέθοδο προπαγάνδισης επικίνδυνων πολιτικών θέσεων, η οποία, μαζί με όλα τα άλλα, παραποιεί την Ιστορία και χειραγωγεί την ιστορική μνήμη των πολιτών, τους οποίους μετατρέπει σε ξενιστές του ψεύδους και του μίσους.

Ανάλογη μέθοδος ακολουθήθηκε και από τη γερμανική Δεξιά τα τελευταία χρόνια για να δικαιολογήσει την τιμωρητική, εκδικητική, ταπεινωτική, φονική λιτότητα που επιβλήθηκε στην Ελλάδα: Η διαρκής αναπαραγωγή και διάδοση ψευδών, καθαρά ρατσιστικού χαρακτήρα, στερεοτύπων, εδραίωσε στη γερμανική κοινή γνώμη την ιδέα ότι όλοι οι Έλληνες είναι φοροφυγάδες, τεμπέληδες, κλέφτες, παράσιτα που ζουν σε βάρος των σκληρά εργαζόμενων, εργατικών, τίμιων κι επιμελών Γερμανών – σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που η κατάρριψη αυτού του απατηλού και ρατσιστικού στερεοτύπου να είναι σχεδόν αδύνατη, γιατί οι πιστοί απλά είναι απολύτως απρόθυμοι να αμφισβητήσουν αυτό που πιστεύουν ως Υπέρτατη Αλήθεια.

Υπάρχει όμως τρόπος για να αποδομηθεί το ψέμα; Ναι, υπάρχει. Πρώτα απ’όλα, η διάδοση της αλήθειας: Όπου εμφανίζεται το ψέμα, πρέπει αμέσως να αντικρούεται με πραγματικά δεδομένα. Δεύτερον, με το χιούμορ και τη σάτιρα. Μπορεί κανείς, όπως κάνω κι εγώ τελευταία, να επινοεί γνωμικά που να αποδομούν τις ανοησίες και να σπέρνουν στο μυαλό του εύπιστου την αμφιβολία για την αλήθεια αυτού που διάβασε.

Αυτόν ακριβώς το σκοπό υπηρετούν και τα γνωμικά που διανθίζουν αυτό το άρθρο: Τη δημιουργία αμφιβολίας στον εύπιστο μέσω της γελοιοποίησης των γνωμικών που διαδίδει, αξιοποιώντας τα ίδια οπτικά μέσα με τους προπαγανδιστές. Βέβαια, είναι μια σατιρική λαθροχειρία αυτό. Αν θέλετε, δείτε το ως πλατωνικό «ιαματικό ψεύδος», που δε στοχεύει να εξαπατήσει, αλλά να προβληματίσει αυτόν που πιστεύει παραμύθια και γίνεται συνένοχος των χειρότερων πολιτικών στοιχείων.

.

Shortlink: http://wp.me/p6dBlh-M

Advertisement